حافظانه

حضرت حافظ دراین غزل زیبا وکاملاً عاشقانه بامضامین بِکر وحافظانه، زیبائی رخسار وبی مِهری یاررا دستمایه ی خویش قرارداده وعواطف واحساسات درونی خود رانسبت به محبوب جذاب وخوش سیمای موردنظر، صمیمانه وبی ریاابرازنموده است.  دراین غزل عاشقانه وعاطفی، هیچ اسمی ازمخاطب برده  نشده وبه روشنی معلوم نیست که حضرت حافظ این غزل ناب را برای چه کسی سروده است لیکن نکته های ظریفِ خیال انگیز ومضامین لطیفی که درمتن غزل وجوددارد آدمی راچنان به مناطق بکرعاطفه واحساس ودلدادگی رهنمون می گردند که اهمیت نامشخص بودن ِمخاطب غزل، کاملاً کمرنگ شده ونامحسوس می گردد.

خط سبز : موهای لطیفی که درگرداگردچهره ی نوجوانان وجوانان می روید وبرزیبایی وجاذبه ی آنها فزونی می بخشد.
سودا: تجارت ومعامله ، نقطه ی سیاهی.
 دایره : اشاره به گرداگردرخساریارکه رویش موهای لطیف، جذابیت آن راصدچندان است.
معنی بیت: هرکسی که مفتون وشیدای خطِ نورسته ی رخسارزیبای توگردد تا زمانی که نفس می کشد وزنده هست دیگر نخواهد توانست ازاین شیدایی ودلبستگی بیرون بیاید رهایی ازکمندجاذبه وکشش خط سبزتومحال وناممکن است.   کدام صاحبدلیست که به شوق مشاهده ی جذابیتها وزیبائیهای  رخسارتوپای دراین دایره ی جادویی وافسون برانگیزنهاده وتوانسته به اراده ی خویش ازاین دایره ی طلسمی خلاص گردد؟! هرکسی درگرداب خطِ سبزگرداگردِ رخسارتوگرفتارشد میل رهایی ازاین بند نداشته وتازمانی که زنده باشدبا اشتیاق، اسیرودربند باقی خواهدماند.

سبزه ی خطّ تودیدیم وزبُستان بهشت
به طلبکاری این مِهرگیاه آمده ایم
خاک لَحد:خاک گور
سودا: دراینجااشاره به نقطه ی سیاهی که دردل لاله هست. دل شاعرنیزازحسرتِ وافسوس ،  همچون لاله لکّه ی سیاهی درمیان دارد. دل ازاین منظرکه داغداروخونین است به لاله تشبیه شده است.  لاله ازآن جهت که لکه ی سیاهی دردل خوددارد گل ِ همیشه عاشق هست وبه دل خون شده ی عاشق شباهت دارد.
سویدا: دانه ی دل که قدیمیان معتقدبودند درمیانه و وسط دل  قراردارد. هم نشینی واژگان ِ لاله صفت و داغ وسویدا وسودا وسرّ دریک بیت وهمکاری جهت بازتاباندن ِ شدتِ خون شدن دل عاشق، کاربسیار ظریفیست وهمین اثربدیع به تنهایی رسانده ی نبوغ فوق العاده ی معماری چینش کلمات شاعر است وبه غیرازحافظ ازعهده ی هیچ کس دیگری برنمی آید.
معنی بیت: زمانی که همانندلاله،با دل خون شده از خاک گوربرمی خیزم هماندم رازمن برملامی گردد وآن اینکه داغ حسرت عشق تو تنهاسرمایه وهمه ی آن چیزیست که من درمیان دل دارم. جز سودای تو هیچ سرّی درسرمن نیست واین داغی ِ دل، نشانه ی روشن دلدادگی من درروزقیامت خواهدبود همانگونه که لکه ی سیاهی درمیان لاله، رازعاشقی اورا آشکارکرده، اسرارمرا برملاخواهدنمود.
نسیم زلف توچون بگذردبه تربت حافظ
زخاک کالبدش صدهزارلاله برآید

معنی بیت: ازبیخ وبُن یک یک مژگانم اشک حسرت وناکامی روان شده وصحنه ی تماشایی پدیدآورده است اگرمایل به تماشای جویبار ورودِ روان هستی به بهانه ی تفرّج وسیاحت بیا و چشمان اشگبار مرانظاره کن.  
صدجوی آب بسته ام ازدیده برکنار
بربوی تخم مِهرکه دردل بکارمت
 
معنی بیت: ای معشوق همانندِ گل وشراب که از پرده ی غنچه وازدل انگور بدر آمدند وباظهورشان صفا وشادی وسرمستی به ارمغان آوردند تونیز حجاب راسویی بزن و به دیدار عاشق خود درآ که هیچ تضمین واعتباری نیست وکسی نمی داند که آیا امکان ملاقات ودیدار درروزهای آتی خواهدبود یانه.  
مُردم دراین فراق ودرآن پرده راه نیست
یاهست وپرده دارنشانم نمی دهد
ظِلّ: سایه  
ممدود: بلند وطولانی
شیدا:مفتون،دلداده وعاشق  
معنی بیت: الهی که سایه ی بلندِ خم زلف تو بر سر منِ عاشق، مستدام وبرقرارباد که قرار وآرامش دلِ دلدادگان، تنهادرزیرچنین سایه ای بدست می آید.
ای آفتاب خوبان می‌جوشد اندرونم
یک ساعتم بگنجان درسایه ی عنایت
سرگرانی :سرسنگین بودن ، بی توجّهی ازروی غرور
رعنا: خوشگل وزیبا، خودپسند ومغرور
نرگس رعنا: استعاره ازمحبوب ِ نرگس چشم ِ خوش قدوقامت
معنی بیت: ازروی نازواِفاده، چشمان توبه حافظ تمایلی نشان نمی دهد وبه اونگاه نمی کند آری این سرسنگینی ازویژگیها وخصلتهای زیبارویان ِ نرگس چشم ،مغروراست که چشمانشان از تکبّروغروربه سمت عاشق نمی چرخد.
غرورحُسنت اجازت مگرنداد ای گل
که پرسشی نکنی عندلیب شیدارا