صَحن بستان ذوق بخش وصحبت یاران خوشست
سه شنبه, ۲۵ آذر ۱۳۹۹، ۰۲:۱۱ ب.ظ
صَحن بستان ذوق بخش وصحبت یاران خوشست
وقت گل خوش باد کز وی وقتِ میخواران خوشست
صحن: فضا،عرصه،ساحت
معنی بیت: فضای باغ بهاریست ولذّت بخش، جمع یاران همدل وهمفکر دراین فضا بسیار نشاط انگیزاست. سر گل سلامت باد که سببِ این گِرد هم آیی ِ دوستان شده است و اوقات خوشی برای شرابخواران فراهم کرده است.
تختِ زُمرد زده است گل به چمن
راح ِ چون لعل ِ آتشین دریاب
از صبا هردَم مَشام جان ماخوش می‌شود
آری آری طیبِ انفاس ِهواداران خوشست
صبا: بادملایمی که رابط میان عاشق ومعشوق است. به سبب دسترسی که به کوی یاردارد، بوی دلپذیر وعطرآلودِ زلفِ یار را می پراکند ومشام جان عاشقان رامی نوازد.
مَشام: حس بویایی، شامه، بینی
طیب: بوی خوش ودلپذیر
طیب انفاس: بوی دلپذیر نفس‌ها
هواداران: طرفداران، اشاره به صبا درمصرع اوّل است که هوای عطرآلودِ کوی یارراباخود دارد پس "هوادار"است.
معنی بیت: هرروز وهردَم، صبا لطف می کند بوی جانپرور معشوق را درمیان باغ وبستان می پراکند ومشام ِدل وجان عاشقان را خوش می کند. آری نفس بادصبا وآنهایی که باخود هوای کوی یار را دارند بسیاردلپذیرو روح افزاست.
رسید بادصبا غنچه درهواداری
زخودبرون شدوبرخوددریدپیراهن
ناگشوده گل نقاب،آهنگِ رحلت ساز کرد
ناله کن بلبل که گلبانگ دل افگاران خوشست
نقاب: پوشش،پرده و پارچه نازکی که جلوی صورت آویزان کنند. برای گل ازغنچه درآمدن همان نقاب گشودن است.
رحلت: مردن واز این دنیا به آن دنیا رفتن، کنایه از پرپرشدنِ گل
گلبانگ: آوازدلپذیر وخوش
دل‌افگاران: آزرده خاطران، اندوه‌دلان،
معنی بیت: گل نیامده ساز رفتن می زند (زمان خوشدلی وعیش وعشرت کوتاه است. باید غنیمت شمرد وحداکثراستفاده راکرد) ای بلبل عاشق، برای پرپرشدن معشوق خویش(گل) ناله سرکن بنال وآوازبخوان که ناله ی اندوه خواران، دلنشین وسوزناک است.
بنال بلبل اگربامن اَت سر یاریست
که ما دوعاشق زاریم وکارما زاریست.
مرغ خوشخوان را بشارت باد کاندر راه عشق
دوست را با ناله شب‌های بیداران خوش است
مرغ خوشخوان: اشاره به همان بلبل وکنایه ازعاشق است
معنی بیت: مژده وخبرخوش بر بلبل (عاشقان شب زندار) باد که معشوق ازناله های شبانه ی عاشقان به وَجد وشعف می آید.
عالم ازناله ی عشّاق مبادا خالی
که خوش آنگ فرحبخش نوایی دارد
نیست دربازارعالم خوشدلی ورزان که هست
شیوه رندیّ و خوش باشیّ عیّاران خوش است
خوشدلی: شادمانی ورضایت
رندی: آزاد ورها ازهرچیزی که قید وبندآورد.
خوش باشی: دَم غنیمت شمردن وخوش بودن
عیّاران: جوانمردان و لوطیانی که مرام خاصّی داشتند. بدون ترس ازقانون وشریعت،راهزنی و دزدی می کردند، احتیاجاتِ فقرا را با زور وقدرت،ازحلقوم اغنیا وتوانگران بیرون کشیده وازاین کارلذت فراوان می بردند. آنها دل پاک وقلبی رئوف داشتند،رند وزرنگ وچالاک بودند، هرچه که بدست می آوردند درمیان فقیران تقسیم می کردند وهمواره حامی ضعیفان وبیچارگان بودند.
معنی بیت:
دراین دنیا چیزی نیست که مایه ی خوشدلی بوده باشد،همه چیز رنج واندوه وغصّه به دنباله دارند وتشویش ودغدغه می آفریند. تنهاچیزی که دراین دنیا مایه آرامش وخوشی وسعادت است شیوه وراه وروش رندی زیستن،ونوع خوشگذرانی ِ عیّارانست وبس.
عیّاران ازآنجا که بی هیچ ترس وواهمه ای ازبند وزنجیر، درخدمت به ناتوانان ونیازمندان پیشتاز بودند و بهترازمتولّیان شریعت وقانون، به دادِ دل مظلومان می رسیدند ،همواره مورد احترام وعلاقه ی حافظ بوده اند. گرچه متشرّعین ازعیّاران دل خوشی نداشتند وآنها راگناهکار وخودسرمی پنداشتند، حافظ درچند جا ازآنها به نیکی یادکرده است.
زان طرّه ی پرپیچ وخم سهل است اگربینم ستم
ازبند وزنجیرش چه غم هرکس که عیّاری کند
از زبانِ سوسنِ آزاده‌ام آمد به گوش
کاندراین دیرکهن کارسبکباران خوش است
سوسن: نام گلیست دررنگها وانواع گوناگون ، رنگ سفید آن دارای ده برگ باریک وبلند به شکل زبان است به همین سبب به داشتن زبان وهم چنین آزادگی شهرت دارد.
دیر کهن: دنیای کهنه و قدیم.
سبکبار: آزادهرگونه تعلّقات
معنی بیت: از زبان سوسن آزاده شنیدم که می گفت: دراین دنیای کهنه فقط کسانی که سبکبار وآزاد ازهرگونه تلّقات هستند، خوشی حقیقی راتجربه می کنند.
درشاهراه جاه وبزرگی خطر بسیست
آن بِه کزین گریوه سبکبار بگذری
حافظا ترکِ جهان گفتن طریق خوشدلیست
تا نپنداری که احوال جهان داران خوش است
معنی بیت: ای حافظ ازبندِ تعلّقات رهاشدن وآزادگی، تنها راهِ سعادت وخوشدلیست. این راگفتم تا گمان نبری که اغنیا وتوانگران حال روزخوشی دارند وخوشبخت هستند! نه اینگونه نیست و تنها کسانی حقیقتاً خوشبختند که از زنجیر علایق خودرا خلاص کرده وبه آزادگی ووارستگی نایل شده اند.
غلام همّت آنم که زیرچرخ کبود
زهرچه رنگِ تعلّق پذیرد آزاداست
