حافظانه

سلام و عرض ادب خدمت جناب ساقی

اگر توجه کنید از همان بیت اول، خواجه، ضمایر و افعال را به صورت جمع متکلم آورده؛ و همواره از سر تواضع رندانه، خود را بسی حقیر و آلوده دامن پنداشته و بسی عجیب می نماید که برای خود از سر بزرگ بینی، به جمع ( ما ) سخن بگوید! از سوی دیگر، بیت آخر چنان ایهام سنگینی دارد که به واقع به هیچ وجه نمی توان آنرا تنها و صرفا به خطابیت شاه شجاع ربط داد. از آنسو و با نگاه به غزلیات، می توان دریافت که دیدگاه خواجه از جبری بودن وظیفه ی بر دوش انسان، به سمت و سوی آزاد بودن در پذیرش سرنوشت خویش، تغییر جهت داده. و همه ی این اوصاف در همان بیت آخر مشهود است؛ یعنی اگر بیت آخر را به اول منتقل کنیم و این دفعه به جای متکلم بودن خواجه، یار را گوینده ی کل غزل در نظر بگیریم می توان دید که معنای آن تا حدود زیادی دستخوش تغییر می گردد.

البته با توجه به ظرافت کلام و قوه ی بینش و روشن نگری خواجه، می توان گمان برد که کل غزل در واقع ایهام دارد! یعنی در معنای نزیک "خطاب" به دوست و رفیق قدیمی که او را طرد کرده، و با توجه به پریشان حالی و ناراحتی خواجه که سبب ایجاد مفهوم موازی و دوم می شود؛ در معنای دورتر که اینبار خواجه شنونده و یار گوینده است!