ای که در کشتن ما هیچ مدارا نکنی
دوشنبه, ۱ دی ۱۳۹۹، ۰۲:۱۲ ب.ظ
ای که در کشتن ما هیچ مدارا نکنی
سود و سرمایه بسوزیّ و محابا نکنی
اغلب غزلهای عاشقانه ازاین دست که کلام شاعر به چاشنیِ شُکروشکایت مزیّن است بی هیچ تردیدی خطاب به شاه شجاع خوش سیما و شیرین حرکات است که دل عشق پیشه ی حافظ را گرفتارخود کرده است. رابطه ی حافظ با شاه شجاع تحت تاثیر عشق وعاطفه ی عمیق وفراتر ازرابطه ی شاه وشاعر بود. از همین رو همواره حسودان وکینه توزانی که این رابطه رابرنمی تابیدند به بهانه های گوناگون سعی درتیره کردن این روابط داشتند وتاحدودی نیزدراینکار موفّق بودند.غرض ورزانی که دراین غزل نیز ازآنها یاد شده است.
مدارا: ملاحظه کردن،ملایمت و انعطاف نشان دادن
مُحابا: پروا، باک
"سود وسرمایه" دراینجا کنایه ازعشق وعاشقی وازبین رفتن رابطه ی دوستیست.
معنی بیت:ای حبیب،توبانامهربانی وجورو جفا در کشتن مابسیارجدّی هستی وهیچ ملاحظه نمی کنی، توازاینکه همه چیز (عشق وعاشقی و دوستی) ازبین برود نمی ترسی و هیچ پروایی ازاین خطر نداری.
قتل این خسته به شمشیرتو تقدیرنبود
ورنه هیچ ازدل بی رحم تو تقصیرنبود
دردمندان بلا زهر هلاهل دارند
قصداین قوم خطاباشدهان تانکنی
زهرهلاهل:سمّی خطرناک وکُشنده، "هلال" گیاهی که دارای سمّی مهلک است و خوردن مقدار کمی از ریشه ی آن حتی به‌قدر دانه ی خردل انسان را هلاک می‌کند، در چین و هندوستان می‌روید.
قصد کردن: تصمیم به نابودی کسی داستن، سوء نیت داشتن
معنی بیت: ای محبوب، تصمیم برنابودی عاشقانِ دردمند، تصمیمی خطرناک ونادرست است مراقب باش که دردمندان وبلاکشان ِ عرصه ی عشق ومحبّت، دارای زهری کُشنده هستند!
"زهرهلال" کنایه ی غلوّآمیز ازاثربخش بودن ِ آه وناله ی دردمندان وعاشقان است.
مست بگذشتی وازحافظت اندیشه نبود
آه اکر دامن حُسن توبگیرد آهم
رنج ماراکه توان بُردبه یک گوشه ی چشم
شرط انصاف نباشد که مداوا نکنی
گوشه ی چشم: توجّه و نگاهی اندک
معنی بیت: درد ورنج ما عاشقان را که به اندک توجّهی می توان ازبین برد شرط انصاف ومروّت نیست که با نگاهی مختصر درد مارا دوا نکنی.
دعای گوشه نشینان بلا بگرداند
چرابه گوشه ی چشمی به ما نمی نگری
دیده ی ما چو به امیّد تو دریاست چرا
به تفرّج گذری بر لب دریا نکنی
تفرُّج: سیروسیاحت ، گردش
معنی بیت: ای دوست، وقتی که چشمان ما در آرزوی دیدارتو همچون دریاست چرا به قصد سیروسیاحت گذری برلب دریا نمی کنی؟
دیده دریاکنم وصبربه دریا فکنم
واندرین کاردل خویش به دریا فکنم
نَقل هر جور که از خُلق کریمت کردند
قول صاحب غرضان است تو آن‌ها نکنی
خُلق کریم: خوی واخلاق بزرگوارانه وبخشندگی
قول: گفتار، سخن
صاحب غرضان: مغرضان، غرض ورزان.
معنی بیت: نامهربانی ها وجور وجفاهایی را که از تو بازگویی می کنند من یقین می دانم که دروغ است وعدّه ای مُغرض باهدف تخریبِ تو، نامهربانیهارابه تونسبت می دهند توهرگز سنگدل نبوده ونامهربانی نمی کنی.
ماجفا ازتوندیدیم وتوخود نپسندی
آنچه درمذهب ارباب طریقت نبوَد
بر تو گر جلوه کند شاهد ما ای زاهد
از خدا جز می و معشوق تمنّا نکنی
جلوه: خودنمایی
معنی بیت: ای زاهد، عاشقان را به می ومعشوقه پرستی سرزنش مکن اگر دلبرما آنسان که برما جلوه گری می کندبرتونیز خودنمایی کند قطع یقین تونیز ازخدا جز شراب وشاهد چیزی درخواست نخواهی کرد.
منع اَم مکن زعشق وی ای مُفتی زمان
معذوردارمت که تواوراندیده ای
حافظاسجده به ابروی چو محرابش بَر
که دعایی ز سر صدق جز آن جا نکنی
معنی بیت: ای حافظ برابروان محرابی یار سجده بگذار وراز نیازکن که جزدراین محراب، درجایی دیگرنمی توانی اینچنین باصدق نیّت وازصمیم دل وجان رازونیازکنی.
ابروی دوست گوشه ی محراب دولت است
آنجا بمال چهره وحاجت بخواه ازاو
