آنکس که بدست جام دارد
سه شنبه, ۲ دی ۱۳۹۹، ۰۱:۲۳ ب.ظ
آنکس که بدست جام دارد
سلطانیِ جَم مُدام دارد
جام : ساغرشراب
جَم : جمشید ، پادشاه باستانی که بارگاهی باشوکت وشکوه افسانه ای داشت.
مُدام : همیشه،پیوسته
معنی بیت: هرکس که به جام شراب دسترسی راحتی دارد مسلّماً اوسلطانِ وقتِ خویش است وسلطانیِ اوبه همان شکوه وعظمتِ جمشیدشاه افسانه ایست.
ای که درکوی خرابات مقامی داری
جم ِوقتِ خودی اَرباده به جامی داری
آبی که خِضِرحیات ازاویافت
در میکده جو که جام دارد
خضر: بعضی گویند پیامبر بعضی دیگربنده ی صالحی که سرانجام درظلمات به جستحوی آب زندگانی (آب حیات) برآمد وسرانجام بدان دست یافت وعمرجاودانه پیداکرد.
معنی بیت: آن آبی که خضر ازآن نوشید و عمر جاوید پیداکرد دورازدسترس نیست درظلمات جستجو نکنید همین شرابیست که درمیکده ها درون جام ها ریخته می شود وباده نوشان می آشامند.
حافظ آنقدر شراب را دوست داشته که ارزش آن را با ارزش آب حیات برابر شمرده است.
سرم خوشست وبه بانگِ بلندمی گویم
که من نسیم حیات ازپیاله می جویم
سررشته ی جان به جام بگذار
کاین رشته از او نظام دارد
سر رشته: اختیارامورات جان
معنی بیت: زمام اختیارجان را به دست جام شراب بسپارکه رشته ی جان وزندگی،ازشراب سامان می یابد.
زدورباده به جان راحتی رسان ساقی
که رنج خاطرم ازجور دورگردون است
ماومی وزاهدان وتقوا
تا یار سر کدام دارد
سرکدام دارد: تمایل به چه کسی دارد.
معنی بیت : ما( رندان وخراباتیان) شراب را انتخاب کرده وسروکارمان با شراب افتاده است زاهدان به پرهیزگاری وتقوا دلخوش کرده اند تا سرآنجام ببینیم که یار(محبوب ازلی)رفتار وعملکرد کدام یک راخواهدپسندید رندان یازاهدان؟
ترسم که روزحشرعنان درعنان رود
تسبیح شیخ وخرقه ی رندِ شرابخوار
بیرون زلبِ توساقیانیست
در دور کسی که کام دارد
"ساقی" : کسی که شراب می دهد."ساقی" دربسیاری ازغزلها مثل همین غزل به جای معشوق می نشیند.
دردَور: در زمانه
معنی بیت: ای ساقی (معشوق) دراین زمانه هر کسی که کامیاب بوده باشد بدون تردید از عاشقان خوش اقبال ِتوست وازلَعلِ لبان نوشین توکامروا شده است. بدون شربتِ لعل لبانت هیچ کامی شیرین نمی شود.
بدان هوس که به مستی ببوسم آن لبِ لعل
چه خون که دردلم افتاد همچوجام ونشد
نرگس همه شیوه‌های مستی
از چشم خوشت به وام دارد
گل"نرگس" درادبیّات عاشقانه کنایه ازچشم معشوق است. بی تردیدنرگس نیزهمانندِ چشمان معشوق باید مست بوده باشد امّا این مستی رانیز ازچشم اووام گرفته است.
معنی بیت: گل نرگس که به مستی شهرت پیدا کرده است تمام شیوه ها ی مستی راازچشمان تو آموخته ووام دارچشمان مست توست.
نرگس طلبد شیوه ی چشم توزهی چشم
مسکین خبرش ازسر ودردیده حیا نیست
ذکر رُخ و زلفِ تو دلم را
وردیست که صبح وشام دارد
معنی بیت: بازیادآوریِ زیبائیهای سیما وجلوه ی دلکش گیسوان تو وتکرارمُدام آنها، صبح وشب وردِ زبانم هست وخاطرمراآسوده می دارد.
دعای جان تو وردِ زبان مشتاقان
همیشه تاکه بوَد متّصل مَسا وصباح
برسینه ی ریش دردمندان
لَعلَت نمکی تمام دارد
ریش : زخم
دردمندان: عاشقان
لَعلت: لبان سرخ وآبدارت
نمکی تمام دارد : ایهام دارد: ۱-کنایه ازبوسه که مرهم زخم است ۲- چون نمک برروی زخم، آزارنده ودردناک است.
معنی بیت: لبهای سرخ ونمکین تو(بوسه های تو) مرهمی آرام بخش برجراحات دلِ عاشقان است آن راازدردمندان دریغ مدار.
یا: لبهای آبدار ووسوسه انگیزتو،همچون نمکی برروی زخم عاشقانت هست چون بدان دسترسی ندارندآنهارامی آزاردوبی قرارترمی سازد.
لب ودندانت را حقوق نمک
هست برجان وسینه های کباب
درچاه ذَقَن چوحافظ ای جان
حُسن تودو صد غلام دارد
چاه ذَقَن : چاه زنخ، گودی چانه
معنی بیت: ای معشوق دلسِتان، جاذبه ی زنخدان تو، چاهیست که صدها نفرامثال حافظِ عاشق، گرفتار واسیردر خود دارد.
کُشته ی چاهِ زنخدان تواَم کزهرطرف
صدهزارش گردن جان زیرطوق غبغب است
